John Dewey
Δημιουργική δημοκρατία[1]
(1939)
μτφρ. Αλέξανδρος Σχισμένος
Υπό τις παρούσες
συνθήκες δεν μπορώ να ελπίζω να αποκρύψω το γεγονός ότι κατάφερα να υπάρχω επί
ογδόντα χρόνια. Η αναφορά του γεγονότος αυτού μπορεί να σας υποδείξει ένα πιο
σημαντικό γεγονός - δηλαδή, ότι συμβάντα μέγιστης σημασίας για τις τύχες αυτής
της χώρας συνέβησαν τα τελευταία τέσσερα πέμπτα του αιώνα, μια περίοδος που
καλύπτει περισσότερο από το ήμισυ της εθνικής της ζωής με τη σημερινή της
μορφή. Για προφανείς λόγους δεν θα προχωρήσω σε μια ανασκόπηση ούτε των πλέον
σημαντικών από αυτά τα συμβάντα. Αναφέρομαι εδώ σε αυτά εξαιτίας της βαρύτητάς
τους σχετικά με το ζήτημα στο οποίο η χώρα δεσμεύτηκε όταν διαμορφώθηκε το
έθνος - τη δημιουργία της δημοκρατίας, ένα ζήτημα που είναι τώρα εξίσου επείγον
όσο ήταν πριν από εκατόν πενήντα χρόνια, όταν οι πιο έμπειροι και σοφοί άνδρες
της χώρας συγκεντρώθηκαν για να αποτιμήσουν τις συνθήκες και να δημιουργήσουν
την πολιτική δομή μιας αυτοκυβερνώμενης κοινωνίας.
Διότι, το συνολικό
αποτέλεσμα των αλλαγών που έγιναν στα μεταγενέστερα χρόνια είναι ότι οι τρόποι
ζωής και οι θεσμοί που ήταν κάποτε το φυσικό, σχεδόν αναπόφευκτο, προϊόν
ευτυχών συγκυριών, πρέπει τώρα να κερδηθούν με συνειδητή και αποφασιστική
προσπάθεια. Δεν ήταν όλη η χώρα στην κατάσταση των πιονιέρων πριν από ογδόντα
χρόνια. Αλλά ήταν ακόμα, εκτός ίσως από μερικές μεγάλες πόλεις, τόσο κοντά στην
πιονιέρικη φάση της αμερικανικής ζωής, ώστε οι παραδόσεις των πιονιέρων, και
μάλιστα της μεθορίου, ήταν ενεργοί δρώντες στη διαμόρφωση των σκέψεων και των
πεποιθήσεων εκείνων που ερχόταν στη ζωή. Τουλάχιστον στη φαντασία η χώρα είχε
ακόμη μια ανοιχτή μεθόριο, με αχρησιμοποίητους και αναφομοίωτους πόρους. Ήταν
χώρα φυσικής ευκαιρίας και πρόσκλησης. Παρόλα αυτά, υπήρχε κάτι παραπάνω από τη
θαυμάσια σύζευξη των φυσικών συνθηκών που συνεισέφεραν στη γέννηση αυτού του
νέου έθνους. Υπήρχε μια ομάδα ανθρώπων που ήταν σε θέση να αναπροσαρμόσουν τους
παλαιότερους θεσμούς και ιδέες για να ανταποκριθούν στις καταστάσεις που
παρείχαν οι νέες φυσικές συνθήκες - μια ομάδα ανδρών εξαιρετικά προικισμένη με
πολιτική εφευρετικότητα.
Την παρούσα στιγμή,
η μεθόριος είναι ηθική, όχι φυσική. Η περίοδος των ελεύθερων εδαφών που
φαινόταν απεριόριστα σε έκταση έχει χαθεί. Οι ανεκμετάλλευτοι πόροι είναι πλέον
ανθρώπινοι και όχι υλικοί. Βρίσκονται στους απόβλητους ενήλικες άνδρες και
γυναίκες που δεν έχουν καμία ευκαιρία να εργαστούν, και στους νέους άνδρες και
τις νέες γυναίκες που βρίσκουν κλειστές τις πόρτες όπου κάποτε υπήρχε μια
ευκαιρία. Η κρίση, που πριν από εκατόν πενήντα χρόνια απαίτησε την κοινωνική
και πολιτική εφευρετικότητα είναι μαζί μας σε μια μορφή που θέτει μια βαρύτερη
απαίτηση στην ανθρώπινη δημιουργικότητα.
Εν πάση περιπτώσει,
αυτό εννοώ όταν λέω ότι τώρα πρέπει να ξαναδημιουργήσουμε, μέσω της
διαβεβουλευμένης και αποφασιστικής προσπάθειας, το είδος της δημοκρατίας που
κατά την γέννησή της πριν από εκατόν πενήντα χρόνια ήταν σε μεγάλο βαθμό το
προϊόν ενός ευτυχούς συνδυασμού ανθρώπων και περιστάσεων. Έχουμε ζήσει για
μεγάλο χρονικό διάστημα από την κληρονομιά που μας κληροδότησε η ευτυχής
σύζευξη ανθρώπων και γεγονότων στο παρελθόν. Η παρούσα κατάσταση του κόσμου
είναι κάτι παραπάνω από μια υπενθύμιση ότι πρέπει τώρα να καταβάλλουμε όλη μας
την ενέργεια ώστε να αποδειχθούμε άξιοι της κληρονομιάς μας. Είναι μια πρόκληση
να κάνουμε στις κρίσιμες και πολύπλοκες συνθήκες του σήμερα αυτό που οι
άνθρωποι του παρελθόντος έκαναν σε απλούστερες συνθήκες.
Αν δίνω έμφαση στο γεγονός
ότι αυτό το έργο μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την εφευρετική προσπάθεια και τη
δημιουργική δραστηριότητα, είναι εν μέρει διότι το βάθος της παρούσας κρίσης
οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα εμείς ενεργούσαμε
σαν να ήταν η δημοκρατία μας κάτι που διαιωνιζόταν αυτομάτως. Σαν να είχαν οι
πρόγονοί μας καταφέρει να δημιουργήσουν μία μηχανή που έλυσε το πρόβλημα της
αέναης κίνησης στην πολιτική. Ενεργήσαμε σαν η δημοκρατία να ήταν κάτι που
λαμβάνει χώρα κυρίως στην Ουάσινγκτον και στο Ολμπάνι - ή σε κάποια άλλη
πολιτειακή πρωτεύουσα - υπό την ώθηση του τι συμβαίνει όταν οι άνδρες και οι
γυναίκες πηγαίνουν στις κάλπες μια φορά το χρόνο- κάτι που είναι ένας κάπως
ακραίος τρόπος να πούμε ότι είχαμε τη συνήθεια να σκεφτόμαστε τη δημοκρατία ως
ένα είδος πολιτικού μηχανισμού που θα λειτουργεί όσο οι πολίτες είναι, με
λογικό τρόπο, πιστοί στην εκτέλεση των πολιτικών τους καθηκόντων.
Τα τελευταία χρόνια
έχουμε ακούσει όλο και συχνότερα ότι αυτό δεν είναι αρκετό. ότι η δημοκρατία
είναι ένας τρόπος ζωής. Αυτό το ρητό ακούγεται μέχρι τα χαμηλότερα επίπεδα.
Αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι κάτι από την εξωτερικότητα της παλαιάς ιδέας δεν
προσκολλάται και στη νέα και καλύτερη δήλωση. Σε κάθε περίπτωση μπορούμε να
ξεφύγουμε από αυτόν τον εξωτερικό τρόπο σκέψης μόνο όταν συνειδητοποιήσουμε,
στη θεωρία και στην πράξη, ότι η δημοκρατία είναι ένας προσωπικός τρόπος ατομικής
ζωής.
Ότι σημαίνει την
απόκτηση και τη συνεχή εξάσκηση συγκεκριμένων στάσεων ζωής, που διαμορφώνουν
τον προσωπικό χαρακτήρα και καθορίζουν την επιθυμία και τον σκοπό σε όλες τις
σχέσεις της ζωής. Αντί να σκεφτόμαστε τις δικές μας διαθέσεις και συνήθειες σαν
να συμμορφώνονται σε συγκεκριμένους θεσμούς, πρέπει να μάθουμε να σκέφτομαι
τους τελευταίους ως εκφράσεις, προβολές και επεκτάσεις των κυρίαρχων, μέσω της
συνήθειας, προσωπικών στάσεων.
Η δημοκρατία ως
ένας προσωπικός, ατομικός τρόπος ζωής δεν ενέχει τίποτε θεμελιωδώς νέο. Αλλά η εφαρμογή
της θέτει ένα νέο πρακτικό νόημα σε παλιές ιδέες. Όταν εφαρμόζεται σηματοδοτεί
πως οι σημερινοί ισχυροί εχθροί της δημοκρατίας μπορούν να αντιμετωπιστούν με
επιτυχία μόνο με τη δημιουργία προσωπικών συμπεριφορών στο ανθρώπινο ον ως
άτομο. Ότι πρέπει να ξεπεράσουμε την τάση μας να πιστεύουμε ότι η υπεράσπισή
της μπορεί να βρεθεί σε οποιοδήποτε εξωτερικό μέσο, είτε στρατιωτικό είτε
πολιτικό, εάν είναι διαχωρισμένο από ατομικές στάσεις τόσο βαθιά ριζωμένες ώστε
να συγκροτούν τον προσωπικό χαρακτήρα.
Η δημοκρατία είναι
ένας τρόπος ζωής που ελέγχεται από μια ενεργή πίστη στις δυνατότητες της
ανθρώπινης φύσης. Η πίστη στον κοινό άνθρωπο είναι μία γνωστή αρχή της
δημοκρατικής διδαχής. Αυτή η πίστη είναι χωρίς βάση και σημασία εκτός αν
σημαίνει πίστη στις δυνατότητες της ανθρώπινης φύσης, όπως αυτή η φύση
εμφανίζεται σε κάθε άνθρωπο ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος, φύλου, καταγωγής και
οικογένειας, υλικού ή πολιτιστικού πλούτου. Αυτή η πίστη μπορεί να έχει
θεσπιστεί στα καταστατικά, αλλά είναι μόνο ένα χαρτί, εκτός και αν τίθεται σε
ισχύ μέσα στις στάσεις των ανθρώπων απέναντι στο άλλο σε όλα τα περιστατικά και
τις σχέσεις της καθημερινής ζωής.
Να αποκηρύττουμε
τον ναζισμό για τη μισαλλοδοξία, τη σκληρότητα και τη διέγερση του μίσους είναι
ανειλικρινές εάν οι προσωπικές σχέσεις μας με τα άλλα πρόσωπα, εάν ο
καθημερινός μας περίπατος και οι συνομιλίες μας, ωθούνται από φυλετικές,
ρατσιστικές ή άλλες κατηγορίες προκαταλήψεων.
Πράγματι, [αν
ωθούνται] από οτιδήποτε εκτός από μια γενναιόδωρη πίστη στις δυνατότητές τους
ως ανθρώπινα όντα, μια πίστη που φέρει μαζί της την ανάγκη παροχής των συνθηκών
που θα επιτρέψουν την πραγμάτωση των δυνατοτήτων αυτών. Η δημοκρατική πίστη
στην ανθρώπινη ισότητα είναι η πεποίθηση ότι κάθε ανθρώπινο ον, ανεξάρτητα από
την ποσότητα ή το φάσμα των προσωπικών του ικανοτήτων, έχει το δικαίωμα να έχει
ίσες ευκαιρίες με κάθε άλλο άτομο ως προς την ανάπτυξη των οποιωνδήποτε
χαρισμάτων έχει. Η δημοκρατική πεποίθηση όσον αφορά την αρχή της ηγεσίας είναι
γενναιόδωρη. Είναι οικουμενική. Είναι η πίστη στην ικανότητα κάθε ανθρώπου να
οδηγεί τη ζωή του ελεύθερος από τον εξαναγκασμό και την επιβολή των άλλων, στο
βαθμό που του παρέχονται οι κατάλληλες συνθήκες.
Η δημοκρατία είναι
ένας τρόπος προσωπικής ζωής που ελέγχεται όχι μόνο με την πίστη στην ανθρώπινη
φύση εν γένει, αλλά και με την πίστη στην ιδιότητα του ανθρώπου για έξυπνη κρίση
και δράση εάν προσκομιστούν οι κατάλληλες συνθήκες. Έχω κατηγορηθεί περισσότερο
από μία φορά και από αντίθετες πλευρές για υπερβολική, ουτοπική πίστη στις
δυνατότητες της νοημοσύνης και στην εκπαίδευση ως συναφή προς τη νοημοσύνη. Εν
πάση περιπτώσει, δεν επινόησα εγώ αυτή την πίστη. Την απέκτησα από το
περιβάλλον μου, όσο το εν λόγω περιβάλλον κινούταν από δημοκρατικό πνεύμα. Γιατί,
τι είναι η πίστη της δημοκρατίας στο ρόλο της διαβούλευσης, της διάσκεψης, της
πειθούς, της συζήτησης, της διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, η οποία μακροπρόθεσμα
είναι αυτο-διορθωτική, πέρα από πίστη στην ικανότητα της νοημοσύνης του κοινού
ανθρώπου να ανταποκρίνεται με κοινή λογική στο ελεύθερο παιχνίδι των πραγματικών
γεγονότων και των ιδεών που εξασφαλίζεται από τις αποτελεσματικές εγγυήσεις της
ελεύθερης διερεύνησης, της ελεύθερης συνέλευσης και της ελεύθερης επικοινωνίας;
Είμαι πρόθυμος να αφήσω στους υποστηρικτές των ολοκληρωτικών κρατών της δεξιάς
και της αριστεράς την άποψη ότι η πίστη στις ικανότητες της νοημοσύνης είναι
ουτοπία. Γιατί η πίστη είναι τόσο βαθιά ενσωματωμένη στις μεθόδους που είναι
εγγενείς στη δημοκρατία, ώστε όταν ένας δηλωμένος δημοκράτης την αρνείται,
διαπράττει προδοσία απέναντι στις ιδέες του.
Όταν σκέφτομαι τους
όρους υπό τους οποίους άνδρες και γυναίκες ζουν σήμερα σε πολλές ξένες χώρες,
με το φόβο της παρακολούθησης, με τον κίνδυνο να κρέμεται πάνω από κάθε
συνάντηση για φιλική συνομιλία σε ιδιωτικές συναθροίσεις, τείνω να πιστεύω ότι
η ψυχή και η τελική εγγύηση της δημοκρατίας βρίσκονται σε ελεύθερες
συγκεντρώσεις των γειτόνων στη γωνιά του δρόμου για να συζητήσουμε ό,τι
διαβάζουμε στις μη λογοκριμένες ειδήσεις της ημέρας, και σε συγκεντρώσεις φίλων
στο σαλόνι των σπιτιών και των διαμερισμάτων για να συνομιλήσουμε ελεύθερα με
κάποιον άλλο. Η μισαλλοδοξία, η κακοποίηση, η εξύβριση λόγω διαφορών στις
απόψεις σχετικά με τη θρησκεία ή την πολιτική ή τις επιχειρήσεις, καθώς και
λόγω των διαφορών της φυλής, του χρώματος, του πλούτου ή του πολιτισμού είναι
προδοσία για τον δημοκρατικό τρόπο ζωής. Γιατί όλα όσα εμποδίζουν την ελευθερία
και την πληρότητα της επικοινωνίας, θέτουν εμπόδια που διαιρούν τα ανθρώπινα
όντα σε σύνολα και κλίκες, σε ανταγωνιστικές αιρέσεις και παρατάξεις, και
συνεπώς, υπονομεύουν τον δημοκρατικό τρόπο ζωής. Οι απλώς θεσμικές εγγυήσεις
των πολιτικών ελευθεριών, της ελεύθερης πίστης, της ελεύθερης έκφρασης, της
ελεύθερη συνέλευσης, είναι ελάχιστα χρήσιμες εάν στην καθημερινή ζωή η
ελευθερία της επικοινωνίας, η έκφραση και η
ανταλλαγή ιδεών, γεγονότων, εμπειριών, πνίγονται από αμοιβαία υποψία,
κατάχρηση, φόβο και μίσος. Αυτά τα πράγματα καταστρέφουν την ουσιαστική
προϋπόθεση του δημοκρατικού τρόπου ζωής, ακόμη πιο αποτελεσματικά από τον
ανοικτό εξαναγκασμό, ο οποίος - όπως αποδεικνύει το παράδειγμα των ολοκληρωτικών
κρατών - είναι αποτελεσματικός μόνο όταν επιτύχει η αναπαραγωγή του μίσους, της
υποψίας, της μισαλλοδοξίας στα μυαλά των μεμονωμένων ανθρώπων.
Τέλος, λαμβάνοντας
υπόψη τις δύο προαναφερθείσες προϋποθέσεις, η δημοκρατία ως τρόπος ζωής
ελέγχεται από την προσωπική πίστη στην προσωπική καθημερινή συνεργασία με τους
άλλους. Η δημοκρατία είναι η πεποίθηση ότι ακόμη και όταν οι ανάγκες, οι σκοποί
ή οι συνέπειες είναι διαφορετικές για κάθε άτομο, η συνήθεια της φιλικής
συνεργασίας - η οποία μπορεί να περιλαμβάνει, όπως στον αθλητισμό, την
αντιπαλότητα και την άμιλλα - είναι μια ανεκτίμητη προσθήκη στη ζωή. Για να
αντικαταστήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο από τις πιθανές συγκρούσεις που
προκύπτουν –και σίγουρα θα προκύψουν- την ατμόσφαιρα και το μέσο της βία ως
μέσον διευθέτησης, με εκείνη της συζήτησης και της νοημοσύνης σημαίνει να
αντιμετωπίσουμε όσους διαφωνούν - ακόμη και βαθιά - με εμάς ως εκείνους από
τους οποίους μπορούμε να μάθουμε και ως φίλους. Η ειλικρινής δημοκρατική πίστη
στην ειρήνη είναι πίστη στη δυνατότητα της διεξαγωγής διαφορών, αντιπαραθέσεων
και συγκρούσεων ως συνεργατικά εγχειρήματα, στα οποία μαθαίνουν και οι δύο
πλευρές δίνοντας στον άλλο την ευκαιρία να εκφραστεί, αντί για ένα κόμμα που θα
επιβληθεί με την ισχυρή καταστολή του άλλου - μια καταστολή που είναι επίσης,
βίαιη ακόμα και όταν γίνεται με ψυχολογικά μέσα γελοιοποίησης, κατάχρησης,
εκφοβισμού, αντί με την φυλάκιση ή τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Να συνεργαστούμε
δίνοντας στις διαφορές μια ευκαιρία να εκφραστούν, βάσει της πεποίθησης ότι η
έκφραση της διαφοράς δεν είναι μόνο δικαίωμα του άλλου αλλά είναι και ένας
τρόπος εμπλουτισμού της προσωπικής εμπειρίας της ζωής, εγγενής στον δημοκρατικό
προσωπικό τρόπο ζωής.
Αν αυτό που έχει
ειπωθεί κατηγορείται ως ένα σύνολο ηθικών κοινοτοπιών, η μόνη απάντησή μου
είναι ότι αυτός είναι ακριβώς ο λόγος να τις λέμε. Για να απαλλαγούμε από τη
συνήθεια της σκέψης της δημοκρατίας ως κάτι θεσμικό και εξωτερικό και να
αποκτήσουμε τη συνήθεια να την αντιμετωπίζουμε ως τρόπο προσωπικής ζωής πρέπει
να συνειδητοποιήσουμε πως η δημοκρατία είναι ένα ηθικό ιδεώδες και στο βαθμό
που γίνεται γεγονός είναι ένα ηθικό γεγονός. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η
δημοκρατία είναι πραγματικότητα μόνο στο βαθμό που είναι πράγματι ένας κοινός
τόπος διαβίωσης.
Δεδομένου ότι τα
ενήλικα μου χρόνια έχουν αφιερωθεί στην επιδίωξη της φιλοσοφίας, θα ζητήσω την
επιείκεια σας, επειδή ολοκληρώνοντας, θα δηλώσω εν συντομία τη δημοκρατική μου
πίστη με την τυπική ορολογία μιας φιλοσοφικής θέσης.
Έτσι, η δημοκρατία
είναι η πίστη στην ικανότητα της ανθρώπινης εμπειρίας να παράγει τους στόχους
και τις μεθόδους από τις οποίες η περαιτέρω πείρα θα ωριμάσει με εύτακτη
αφθονία. Κάθε άλλη μορφή ηθικής και κοινωνικής πίστης στηρίζεται στην η ιδέα
ότι η εμπειρία πρέπει να υποβληθεί σε κάποια μορφή εξωτερικού ελέγχου, σε
κάποια "αυθεντία" που τίθεται πέραν των διαδικασιών της εμπειρίας. Η
δημοκρατία είναι η πίστη ότι η διαδικασία της εμπειρίας είναι πιο σημαντική από
κάθε συγκεκριμένο αποτέλεσμα που επιτυγχάνεται, έτσι ώστε τα συγκεκριμένα
αποτελέσματα που επιτυγχάνονται αποκτούν, εν τέλει, αξία, μόνο στο βαθμό που
χρησιμεύουν στον εμπλουτισμό και τον προσανατολισμό της τρέχουσας διαδικασίας.
Αφού η διαδικασία της εμπειρίας μπορεί να είναι παιδευτική, η πίστη στη
δημοκρατία είναι ένα με την πίστη στην εμπειρία και την παιδεία. Όλοι οι σκοποί
και οι αξίες που αποκόπτονται από τη συνεχιζόμενη διαδικασία γίνονται
καθηλώσεις, εμμονές. Παλεύουν να σταθεροποιήσουν ό,τι κερδήθηκε αντί να το
χρησιμοποιήσουν για να ανοίξουν το δρόμο και να δείξουν τη διαδρομή προς νέες
και καλύτερες εμπειρίες.
Αν κάποιος
αναρωτηθεί τι σημαίνει εμπειρία σε αυτό τον συσχετισμό, η απάντησή μου είναι
ότι είναι η ελεύθερη αλληλεπίδραση των ατομικών ανθρώπινων όντων με τις
περιβάλλουσες συνθήκες, ειδικά το ανθρώπινο περιβάλλον, το οποίο αναπτύσσει και
ικανοποιεί την ανάγκη και την επιθυμία μέσω της αύξησης της γνώσης των
πραγμάτων ως έχουν. Η γνώση των συνθηκών ως έχουν είναι το μόνο στερεό έδαφος
για την επικοινωνία και την ανταλλαγή. Όλες οι άλλες μορφές επικοινωνίας
σημαίνουν την υποταγή ορισμένων προσώπων στην προσωπική γνώμη άλλων προσώπων. Η
ανάγκη και η επιθυμία - από τις οποίες αναπτύσσονται ο σκοπός και ο
προσανατολισμός της δράσης – προχωρούν πέρα από αυτό που υπάρχει και, ως εκ
τούτου, πέρα από τη γνώση, πέρα από την επιστήμη. Ανοίγουν συνεχώς το δρόμο
στο ανεξερεύνητο και αδιευκρίνιστο μέλλον.
Η δημοκρατία σε
σχέση με άλλους τρόπους ζωής είναι ο μόνος τρόπος ζωής που πιστεύει ολόψυχα στη
διαδικασία της εμπειρίας ως σκοπό και ως μέσο. Ως αυτό που είναι ικανό να
δημιουργήσει την επιστήμη, που είναι η μόνη αξιόπιστη αρχή για τον
προσανατολισμό της περαιτέρω εμπειρίας και η οποία απελευθερώνει τα
συναισθήματα, τις ανάγκες και τις επιθυμίες, ώστε να δημιουργήσουμε πράγματα
που δεν υπήρχαν στο παρελθόν. Γιατί κάθε τρόπος ζωής που αποτυγχάνει στη
δημοκρατία, περιορίζει τις επαφές, τις ανταλλαγές, τις επικοινωνίες και τις
αλληλεπιδράσεις, μέσω των οποίων η εμπειρία σταθεροποιείται, ενώ επίσης
διευρύνεται και εμπλουτίζεται. Το έργο αυτής της απελευθέρωσης και του
εμπλουτισμού είναι κάτι που πρέπει να πραγματοποιείται καθημερινά. Δεδομένου
ότι δεν μπορεί να έχει κανένα τέλος μέχρι να τελειώσει και η ίδια η εμπειρία,
το καθήκον της δημοκρατίας είναι διαρκώς η δημιουργία μιας πιο ελεύθερης και
περισσότερό ανθρώπινης εμπειρίας την οποία όλοι μοιράζονται και στην οποία όλοι
συνεισφέρουν.
[1] Creative Democracy: The
Task Before Us, Later Works of JD, vol. 14, (Carbondale" Southern Illinois
University Press, 1978). Οι δύο πρώτες παράγραφοι, απευθύνονται
ειδικά στο αμερικάνικο κοινό και την αμερικάνικη ιστορική εμπειρία κατά τρόπο
τετριμμένο και συναισθηματικό, δεδομένης της στιγμής που γράφηκε το κείμενο, το
1939, πριν οι ΗΠΑ εισέλθουν στον πόλεμο εναντίον του Χίτλερ. Φυσικά, η εικόνα
των Ιδρυτών Πατέρων που αναπαράγεται εδώ, είναι απλουστευτική και
εξιδανικευμένη και αποσιωπά τα εγκλήματα του νεοσύστατου κράτους απέναντι στις
μειονότητες και τους ιθαγενείς, την μακρόχρονη επιβίωση του θεσμού της δουλείας
όπως και τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις πλούτου και ισχύος. Βλ. σχετικά, Howard Zinn, Ιστορία του λαού των Η.Π.Α., εκδ. Αιώρα, Αθήνα, 2009).
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου