του Γιώργου Σκολαρίκη
Αυτό το κείμενο ξεκίνησε ως λονγκ ποστ στο facebook αλλά επειδή άρχισε να γίνεται του λονγκ και αντιπαθώ τα σεντόνια αποφάσισα να το βάλω σε blog για να έχω άνεση να γράψω όσα θέλω. Καταρχάς απευθύνεται μόνο σε όσους έχουν δει τη σειρά ή έστω ξέρουν καλά τα γεγονότα. Ας ξεκινήσουμε με το ερώτημα γιατί αυτή η σειρά είναι τόσο καλή; Η απάντηση νομίζω βρίσκεται στο ότι τα γεγονότα που δείχνει είναι πέρα για πέρα αληθινά και εξηγεί τα πάντα με τόσο κατανοητό και ωραίο τρόπο που ακόμα και ένας άσχετος από πυρηνική φυσική όπως εγώ θα καταλάβει τι συνέβη και γιατί τα πράγματα πήγαν τόσο στραβά στο Τσέρνομπιλ. Σκεφτείτε μόνο αυτή η σειρά να ήταν φανταστική και τα γεγονότα να μην είχαν συμβεί. Σίγουρα όλοι θα λέγαμε α) ότι πρόκειται για αμερικανική προπαγάνδα κατά της Σοβιετικής Ένωσης (που οκ επιτελεί και αυτό το ρόλο ως ένα βαθμό) και β) ότι προκείται για καθαρή κινδυνολογία και αυτά που δείχνει δεν θα μπορούσαν να έχουν συμβεί. Μοιάζει πολύ ακραίο ένας μωροφιλόδοξος γραφειοκράτης όπως ο Ντιάτλοφ να κάνει τόσες χοντρές μαλακίες μαζεμένες για να ικανοποιησεί τη φιλοδοξία του να επιβλέψει αυτός τη δοκιμή. Δυστυχώς όμως και σε αυτήν την περίπτωση η πραγματικότητα ξεπέρασε την φαντασία ακόμα και του πιο τολμηρού σεναριογράφου. Πέραν αυτόυ ο λόγος που η σειρά έγινε επιτυχία για μένα έγκειται στο ότι σε βάζει να ψάξεις, να προβληματιστείς, να δεις τι και πώς συνέβη, από το πρώτο επεισόδιο. Εγώ αυτό έκανα, γκούγκλαρα τα πάντα από το ίδιο το γεγονός μέχρι τα ονόματα των πρωταγωνιστών και καθώς συνέχιζα να παρακολουθώ έβλεπα ότι η σειρά δείχνει ακριβώς αυτά που είχα διαβάσει. Ακόμα και την Ουλάνα Κόμιουκ την οποία προφανώς δεν κατάφερα να βρω όπως όλοι όσοι την αναζήτησαν, οι δημιουργοί έχουν την εντιμότητα στο τέλος να μας εξηγούν ότι είναι φανταστικός χαρακτήρα που αντιπροσωπεύει όλους τους επιστήμονες που δούλεψαν με αφοσίωση και αυταπάρνηση στο πλευρό του Λεγκάσοφ. Τέλος, η σειρά νομίζω τίμησε την μνήμη του Βαλέρι Λεγκάσοφ ενός επιστήμονα στον οποίο η ανθρωπότητα χρωστάει πολλά και τον οποίο λίγοι μη ειδικοί (συμπεριλαμβανομένου κι εμένα) εκτιμώ ότι είχαν ακουστά πριν τη σειρά. Ας πάμε στο δεύτερο βασικό ερωτημά που είναι γιατί έγινε η καταστροφή στο Τσέρνομπιλ, το οποίο είναι και το βασικό της σειράς. Η σειρά προβάλλει τους εξής δύο λόγους: α) τη μεγαλονανία, την ανευθυνότητα και την ηλιθιότητα του Ανατόλι Ντιάτλοφ ο οποίος επέβλεπε την πυρηνική δομική στον αντιδραστηά 4 β) και κυριότερο το ψέμα και την κρυψίνοια που επικρατούσε στη γραφειοκρατική δομή της Σοβιετικής Ένωσης. Υπήρχε μια κλειστή κάστα ανώτερης ιεραρχίας που γνώριζε ότι οι άκρες των ραβδών βορίου καλύπτονται από γραφίτη, γεγονός που μπορεί να οδηγούσε στην έκρηξη του αντιδραστήρα αν κάποιος πατούσε το περιβότηο κουμπί που επαναφέρει όλες τις ράβδους βορίου. Η μυστικοπάθεια όμως της Σοβιετικής Ένωσης δεν επέτρεπε μια τόσο επικύνδινη γνώση να την κατέχουν χαμηλόβαθμα στελέχη στην ιεραρχία, ακόμα και αν είναι αυτοί που εργάζονται στο πυρηνικό εργοστάσιο. Το επικίνδυνο μυστικό μένει καλά φυλαγμένο και τελικά οδηγεί στην καταστροφή.
Δεν θα διαφωνήσω με αυτούς τους δύο βασικούς παράγοντες αλλά νομίζω ότι η σειρά υποσκελίζει έναν τρίτο και βασικότερο από τους άλλους δύο. Ο πραγματικός λόγος της καταστροφής ήταν ότι οι άκρες των ραβδών βορίου ήταν καλυμμένες με γραφίτη, διότι ήταν πιο φθηνός!! Άρα με άλλα λόγια και αυτή η καταστροφή οφείλεται στον βασικό παράγοντα που λέγεται κόστος! Αυτόν τον παράγοντα τον μαθαίνουμε μόλις στο τελευταίο επεισόδιο δια στόματος Λεγκάσοφ αλλά η σειρά δεν εστιάζει σχεδόν καθόλου σε αυτόν. Η σείρα έχει σαν μότο στην αφίσα και τελειώνει με την εξής φράση:"What is the cost of lies?" (Ποιο είναι το κόστος των ψεμάτων;). Μας βάζει να προβληματισούμε πάνω σε αυτό αλλά δεν μας βάζει να σκεφτούμε ποιο είναι το κόστος του κόστους. Σε αυτό το σημείο όσοι κάνουν λόγο για προπαγάνδα κατά της Ε.Σ.Σ.Δ. έχουν ένα πόιντ. Το ψέμα και η μυστικοπάθεα ακόμα και αν έπαιξαν βασικό ρόλο δεν ήταν ο πραγματικός λόγος της καταστροφής, αλλά η φθηνότερη κατασκευή του αντιδραστήρα. Το ζήτημα είναι ότι στις σύγχρονες δημοκρατίες μπορεί να μην υπάρχει τόση μυστικοπάθεια όση στην Σοβιετική Ένωση αλλά η αλήθεια ακόμα και όταν λέγεται χάνεται, εξαϋλώνεται καθώς στριμώχνεται μέσα σε ένα πλήθος άχρηστων, άσχετων και παραπλανητικών πληροφοριών. Αντίθετα ο παράγοντας κόστος-κέρδος όχι μόνο υπάρχει αλλά και κυριαρχεί στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Ποιος μας λέει π.χ. ότι οι αντιδραστήρες της Δύσης αποκλείεται να έχουν κάποια ελαττώματα ή προχειρότητες λόγω κόστους; Και ακόμα και αν υπάρχουν επιστήμονες που το ξέρουν και κρούουν το κώδωνα του κινδύνου όπως κάνουν με τόσα θέματα, ποιος είναι αυτός που μέσα στον κυκεώνα πληροφορίων που δέχεται θα τους προσέξει; Για να μη νομίζετε όμως ότι αερολογώ ας φύγουμε από την παρακμάζουσα Σοβιετική Ένωση του 1986 και ας πάμε στην ακμαία δυτικού τύπου οικονομία της Ιαπωνίας του 2011, όταν τις 11 Μαρτίου σημειώθηκε σεισμός και προκλήθηκε τσουνάμι με αποτελέσμα εκρήξεις αντιδραστήρων στο πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκοσίμα. Γιατί έγινε όμως η καταστροσή στην Φουκοσίμα; Κύρια αιτία ήταν η μη λειτουργία του συστήματος ψύξης των αντιδραστήρων, ως ακόλουθο του ανεπαρκούς σχεδιασμού προστασίας για περίπτωση φυσικής καταστροφής τέτοιου μεγέθους. Επιπλέον η κακή κατάσταση των αντιδραστήρων, (παλαιότητα, ρωγμές, προηγούμενα ατυχήματα που συγκαλύφθηκαν) και η αύξηση της παραγωγής (καταπόνηση), με ταυτόχρονες οικονομικές περικοπές (ανεπαρκής συντήρηση) εις βάρος της ασφάλειας. Το συγκεκριμένο εργοστάσιο ήταν προγραμματισμένο να τεθεί εκτός λειτουργίας στις αρχές του 2011 έχοντας ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής του αλλά πήρε δεκαετή παράταση λειτουργίας ένα μήνα πριν την καταστροφή. Σημειωτέον ότι το πρόσφατο αυτό ατύχημα για το οποίο δεν έχουμε ακούσει αρκετά στη διεθνή κλίμακα για περιστατικά που αφορούν πυρηνική ενέργεια και ραδιενέργεια έχει αξιολογηθεί με το ανώτατο που είναι 7, όσο δηλαδή και το Τσέρνομπιλ. Τι κρύβεται λοιπόν και πίσω από την καταστροφή της Φουκοσίμα; μα φυσικά το κόστος! Να λοιπόν που σε μία φιλελεύθερη δημοκρατική κοινωνίά μπορεί να συμβεί κάτι αντίστοιχο με τη μυστικοπαθή Σοβιετική Ένωση, καθώς και στις δύο περιπτώσεις (και μακάρι να ήταν οι μόνες) το κόστος και το κέρδος μπαίνουν πάνω από την αξία της ανθρώπινης ζωής και κυρίως της ζωής του πλανήτη από τον οποίο εξαρτιόμαστε. Αυτόν τον παραγόντα υποσκελίζει όχι τυχαία κατά τη γμώμη μου η αμερικάνικης παραγωγής σείρα. Και πώς να μην το κάνει όταν το οικονομικό δόγμα του νεοφιλελευθερισμού προτάσσει όλο και περισσότερο το κέρδος σε βάρος της αξίας της ζωής των ανθρώπων και του πλανήτη; Σήμερα ακούμε διαρκώς τις φράσεις ανάπτυξη, επενδύσεις, νέες θέσεις εργασίας και δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε ότι το κόστος που θα επιφέρουν είναι πολύ μεγαλύτερο από το όφελος. Οι εξορύξεις πετρελαίου στο Ιόνιο και χρυσού στις Σκουρίες είναι δύο τρανταχτά τέτοια παραδέιγματα στη χώρα μας. Ο Ντιάτλοφ λοιπόν ενήργησε βλακωδώς επειδή του είχαν αποκρύψει την αλήθεια. Εμείς ενεργούμε βλακωδώς επειδή μας έχουν πείσει για μια αλήθεια που δεν είναι παρά ψέμα και αυτό νομίζω είναι ακόμα χειρότερο. Η αλήθεια για το Τσέρνομπιλ τελικά έλαμψε και η ανθρωπότητα χρωστάει πολλά στον ηρωισμό και την αυταπάρνηση του Λεγκάσοφ γι αυτό. Μένει όμως ένα βασικό ερώτημα: Τι έμαθε τελικά η ανθρωπότητα από το Τσέρνομπιλ;
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου